Το επάγγελμα του designer συνθέτει εκ των πραγμάτων πολλούς και διαφορετικούς κλάδους μεταξύ τους. Πρόκειται για την ανάμειξη ενός είδους εικαστικής τέχνης με το business κομμάτι και με το marketing. Όμως το blend του επαγγέλματος δεν σταματά εκεί. Η δημιουργία ενός οποιουδήποτε σχεδίου από επαγγελματία, συνδέεται πρώτα απ’ όλα με αυτό που θέλει ο πελάτης και κυρίως με την ψυχολογία του. Επομένως το να είσαι designer σημαίνει πως συνδυάζεις την τέχνη με το business και το marketing, έχοντας κοινό παρονομαστή την ψυχολογία. Όχι και τόσο απλό…
Από την άλλη πλευρά, η ψυχολογία είναι παράγοντας αστάθμητος με πολλά και διαφορετικά σκαμπανεβάσματα. Και φυσικά, αυτό που οι άνθρωποι βλέπουν διαφέρει πάρα πολύ από αυτό που πραγματικά αισθάνονται. Η πρώτη είναι μια αισθητική εμπειρία, ενώ η δεύτερη βασίζεται καθαρά στην ψυχολογία. Το καλό design οφείλει να αναμειγνύει και τα δύο.
Έτσι λοιπόν, συγκεντρώσαμε 5 βασικές ψυχολογικές αρχές, που θα φανούν πολύ χρήσιμες σε εκείνους που ασχολούνται με το graphic design.
1. Επιρροή στη λήψη αποφάσεων και βελτίωση της χρηστικότητας με προσεγμένα και χαριτωμένα γραφιστικά
Τα καλά σχέδια αποτελούν κάτι περισσότερο από μια όμορφη βιτρίνα. Τα γραφιστικά ενός σχεδίου έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη συνολική εμφάνιση του προϊόντος για το οποίο δημιουργήθηκαν. Αν μάλιστα λειτουργήσουν σωστά στην αντίληψη του χρήστη, μπορούν ακόμη και να βελτιώσουν την εμπειρία του.
Ο συγγραφέας και καθηγητής σχεδιασμού (και πρώην φοιτητής ψυχολογίας), Don Norman, ανατρέχει στο παρελθόν για την κατανόηση των ψυχολογικών επιπτώσεων των γραφιστικών.
Όλα ξεκίνησαν από τους προγόνους μας, οι οποίοι έπρεπε να παίρνουν αποφάσεις σε ελάχιστο χρονικό διάστημα για ζητήματα ζωής και θανάτου. Αυτό οδήγησε σε μια βιολογική προδιάθεση για λήψη αποφάσεων, μέσω των εικόνων που πλαισιώνουν την εκάστοτε απόφαση. Γι’ αυτό πλέον τα γραφιστικά αποτελούν την κυρίαρχη επιρροή στο decision-making.
Αντιπροσωπευτικό είναι και το παράδειγμα της μελέτης από τους Ιάπωνες ερευνητές Masaaki Kurosu και Kaori Kashimura. Η ομάδα τους δημιούργησε δύο ΑΤΜ, ίδια σε λειτουργικότητα. Το ένα χαρακτηριζόταν από μια ευχάριστη αισθητική, ενώ το άλλο δεν ήταν τόσο ελκυστικό στην εμφάνιση. Όταν ερωτήθηκαν, άτομα που χρησιμοποίησαν και τα δύο ΑΤΜ, ισχυρίστηκαν ότι το πρώτο ΑΤΜ λειτουργούσε καλύτερα, ενώ το άλλο δεν ήταν τόσο εύκολο στη χρήση του. Ίδια λειτουργικότητα, διαφορετική αντίληψη.
2. Οι υπερβολικά πολλές επιλογές, είναι το ίδιο κακές με τις ελάχιστες
Οι χρήστες επιθυμούν όσο το δυνατόν περισσότερες επιλογές… μέχρι να τους προσφερθούν. Ο ψυχολόγος William Hick και ο συνεργάτης του Ray Hyman απέδειξαν ότι όσο περισσότερες επιλογές διατίθενται σε ένα άτομο, τόσο περισσότερο χρόνο σπαταλούν για να πάρουν μια απόφαση.
Άλλωστε ο γνωστός και ομώνυμος “νόμος του Hick” υπενθυμίζει στους σχεδιαστές να περιλαμβάνουν στα σχέδιά τους μόνο τα στοιχεία που είναι απαραίτητα. Τα επιπλέον στοιχεία που δεν εξυπηρετούν κανένα σοβαρό σκοπό, δεν θα κάνουν τίποτα παρά να αποσπάσουν το μυαλό του χρήστη και να μειώσουν την ποιότητα της εμπειρίας του.
Ο νόμος αυτός αποτελεί πια στερεότυπο για το σχεδιασμό ιστοσελίδων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για περιορισμό των επιλογών. Ωστόσο σε μικρο-περιβάλλοντα, μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου σε όλα τα γραφιστικά σχέδια.
3. Η επισήμανση αποφυγής μιας απώλειας υπερισχύει έναντι της επισήμανσης ενός πιθανού κέρδους
Όταν πρόκειται για τη διαμόρφωση σημείων πώλησης ενός προϊόντος, η απροθυμία απωλειών κερδίζει το πιθανό κέρδος.
Το 1979, ο Daniel Kahneman και ο Amos Tversky απέδειξαν ότι “οι απώλειες είναι μεγαλύτερες από τα αντίστοιχα κέρδη”, βασισμένοι στη θεωρία των προοπτικών. Αυτό σημαίνει για τους σχεδιαστές και τους επαγγελματίες marketing πως με το να επισημαίνουν τον τρόπο με τον οποίο ένα προϊόν βοηθά το χρήστη να αποφύγει μια απώλεια, κερδίζουν περισσότερο απ’ ότι το να του δείξουν πώς θα κερδίσει εκ νέου.
Αντί λοιπόν να πείτε “Εξοικονομήστε 20€ με την εγγραφή σας σήμερα”, χρησιμοποιήστε το “Αποφύγετε προσαύξηση 20€ με την εγγραφή σας σήμερα” και θα αποκτήσετε άμεσα καλύτερα αποτελέσματα.
4. Η οπτική επικοινωνία είναι μια παγκόσμια γλώσσα
Οι designers γνωρίζουν καλά πως οι λέξεις δεν αποτελούν το μοναδικό τρόπο επικοινωνίας. Αλλά, όπως και με τη λεκτική επικοινωνία, αυτό που επικοινωνείται με τα γραφικά εξαρτάται από το πόσο καλά μιλάει κανείς τη γλώσσα τους.
Ένας καλός σχεδιαστής γνωρίζει τη βαθύτερη έννοια που κρύβεται πίσω από τα οπτικά στοιχεία, όπως το χρώμα, τα σχήματα, τη διάταξη κλπ. Η έννοια τέτοιων οπτικών στοιχείων έχει τις ρίζες της στην ψυχολογία. Για παράδειγμα, το κόκκινο χρώμα συνδέεται με το αίμα, επιτρέποντας συνειρμούς με την έκτακτη ανάγκη, την προειδοποίηση και την εγρήγορση.
Επομένως, η οπτική επικοινωνία είναι μια μορφή επικοινωνίας που σαφώς έχει κρυμμένες πτυχές, οι οποίες όμως ανακαλύπτονται με την εμπειρία.
5. Οι κύκλοι συνήθειας συνθέτουν μια εύκολη εμπειρία για το χρήστη
Παρότι είμαστε κολλημένοι στην τρίτη διάσταση, στο γνωστό 3D, οι web και software designers δημιουργούν την τέταρτη: το χρόνο. Ο σχεδιασμός για το χρόνο μπορεί να επιφέρει μια ολόκληρη σειρά προβλημάτων, αλλά, όταν γίνει σωστά, φέρνει μια ολόκληρη σειρά από πλεονεκτήματα.
Ένα από αυτά τα πλεονεκτήματα είναι και η συνήθεια. Πρόκειται για την ενσωμάτωση ενός μοτίβου αιτίας-αποτελέσματος που παρακινεί τους χρήστες με ένα σύστημα ανταμοιβής. Είναι πολύ πιο εύκολο από ό,τι ακούγεται και η αλήθεια είναι ότι το βλέπεις κάθε μέρα.
Μια διατριβή από τους David T. Neal, Wendy Wood και Jeffrey M. Quinn εξηγεί πώς ακριβώς λειτουργεί όλο αυτό. Ένας κύκλος συνήθειας λοιπόν, αποτελείται από τρία κύρια στάδια:
- Cue – το αναγνωρίσιμο σημάδι για την έναρξη της συνήθειας
- Routine – μια ρουτίνα ενεργειών που ανταποκρίνονται στο cue, πάντοτε ίδιες
- Reward – η ανταμοιβή για την ολοκλήρωση της ρουτίνας
Η ενσωμάτωση ενός κύκλου συνήθειας είναι ιδιαίτερα σημαντική για εφαρμογές, οι οποίες ταιριάζουν φυσικά στη λειτουργία του πρώτου.
Το πιο αντιπροσωπευτικό και εύκολο παράδειγμα είναι η σύνδεση στον e-mail λογαριασμό σας. Εδώ, η οθόνη σύνδεσης αποτελεί το Cue. Πρόκειται δηλαδή για το σημάδι που μόλις αντικρίσουν οι τακτικοί χρήστες, ξέρουν αμέσως τι πρέπει να κάνουν. Το Routine είναι η διαδικασία πληκτρολόγησης του ονόματος χρήστη και του κωδικού πρόσβασης. Μια διαδικασία που οι περισσότεροι πλέον κάνουν μηχανικά και χωρίς σκέψη. Και τέλος, το Reward είναι η πρόσβαση στα e-mails μας.
Σύμφωνα με την ίδια διατριβή και δεδομένου ότι οι άνθρωποι είναι πλάσματα της συνήθειας, ο κύκλος της αποτελεί αντανάκλαση της συμπεριφοράς μας. Μάλιστα είναι ικανός να καλύψει μέχρι και το 40% του χρόνου μας!
Τι σημαίνει όμως αυτό για τους designers; Ενσωματώνοντας πολύ συγκεκριμένα βήματα στον κύκλο συνήθειας και στη χρηστικότητα, διευκολύνετε τους χρήστες να δημιουργήσουν τους δικούς τους κύκλους συνήθειας με το προϊόν σας. Για παράδειγμα, αν συμπεριλάβετε ένα οπτικό Cue, που είναι εύκολο να αναγνωριστεί, και προσφέρετε ένα Reward, θα έχετε αρκετά κίνητρα για να επιστρέψει στο προϊόν σας ο χρήστης.
Οι κύκλοι συνήθειας είναι εξαιρετικοί όχι μόνο για τις επιχειρήσεις, αλλά και για την εμπειρία των χρηστών. Άλλωστε, μειώνουν το ποσοστό σκέψης για τη χρήση ενός προϊόντος, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση αλληλεπίδρασης με αυτό.
Αν κι εσύ έχεις παρόμοιες καλλιτεχνικές ανησυχίες, μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μας και να τις δεις να δημοσιεύονται. Κι αν πάλι είσαι ένας δραστήριος δημιουργός, μπορείς άμεσα να γίνεις μέλος της δημιουργικής μας κοινότητας εδώ.
